کاربرد دور سنجی در مطالعات آب های زیر زمینی 1

فصل 1

مفاهیم دورسنجی

1-1- مقدمه
دورسنجی به معنای عام کلمه سنجیدن اشیاء از یک فاصله است. یعنی، تشخیص و اندازه گیری ویژگی خاص از یک جسم بدون اینکه در تماس با آن جسم باشد. فردی که از بالای یک بلندی به پدیده های زیر پای خود می نگرد یک سنجش کننده است. همچنین احساس گرما، دیدن یک مسابقه فوتبال، شنیدن صدای صوت قطار، عمل دور سنجی است.
اما دورسنجی به معنای خاص به عنوان علمی در عصر جدید مطرح شده است که هدف آن سنجش و اندازه گیری منابع و محیط زمین است و در این فصل به بررسی آن پرداخته می شود.

وسایل و دستگاه های دورسنجی اساسا انواع دوربین های عکاسی (شامل، دوربین های عکاسی معمولی، دوربین های عکاسی فروسرخ یا فرابنفش و غیره) که توسط موشک ها، بالن ها، هلی کوپتر ها، هواپیماها و جدیدا توسط ماهواره ها به فضا پرتاب می شوند.

در سال 1972 اولین سری ماهواره های لندست توسط ایالات متحده آمریکا در مدار زمین قرار گرفته و تصاویر حاصله در اختیار هزاران محقق قرار داده شد.
اکنون بسیاری از کشورهای جهان با درک اهمیت دستیابی به تکنولوژی های فضایی جهت بهره برداری‌های صلح آمیز از منابع زمین و حفظ امنیت ملی خود و با داشتن ماهواره هایی در این زمینه ها (فرانسه با ماهواره spot، هندوستان با ماهواره IRS، ژاپن با ماهواره MOS و کانادا با ماهواره Radar-Sat) به جمع آوری اطلاعات فرستاده شده به وسیله این ماهواره ها می پردازند که در اختیار هزاران محقق و مؤسسه تحقیقاتی قرار گرفته و با پردازش و تعبیر و تفسیر آنها، اهمیت و کاربردهای علوم و تکنولوژی فضاییآشکارشده است.
در این بخش ابتدا به معرفی علم دورسنجی پرداخته شده سپس اشاره کوتاهی به طیف الکترومغناطیس و مباحث مربوط به آن شده است، در ادامه سکو ها و سنجنده های مورد استفاده در دورسنجی و در آخر بررسی داده ها (دریافت و پردازش) مورد بررسی قرار گرفته است.

1-2- دورسنجی چیست؟

بطورکلی Remote Sensing یا دورسنجی را می توان تکنولوژی کسب اطلاعات و تصویربرداری از زمین با استفاده از تجهیزات هوانوردی مثل هواپیما، بالن یا تجهیزات فضایی مثل ماهواره نامید. به عبارت دیگر دورسنجی علم و هنر بدست آوردن اطلاعات در مورد هر موضوع تحت بررسی به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با آن نباشد. مزیت برتر اطلاعات ماهواره ای نسبت به سایر منابع اطلاعاتی، پوشش تکراری آنها از نواحی معین با فاصله زمانی مشخص است. در سنجش از دور، انتقال اطلاعات با استفاده از تشعشعات الکترو مغناطیسی (Electro-Magnetic Radiation) انجام می گیرد.

شکل شماره 1 بطور شماتیک فرآیند کلی و عناصر مؤثر در دورسنجی الکترومغناطیسی منابع زمین را نشان می دهد. دو فرآیند مبنایی، شامل اخذ داده و تجزیه و تحلیل آنهاست.

شکل شماره1- فرآیند کلی و عناصر مؤثر در سنجش از دور به طور شماتیک

   A – منبع انرژی
   B – انتشار انرژی از میان جو
   C – فعل و انفعالات انرژی بر اثر برخورد با عوارض سطحی زمین
   D – سنجنده های هوایی و یا فضایی
   E – انتقال اطلاعات کسب شده
   F – دریافت اطلاعات اولیه و تولید داده بصورت رقومی و یا تصویری
   G – فرآیند تجزیه و تحلیل داده، شامل بررسی و تعبیر و تفسیر داده ها با بکارگیری وسایل مختلف دیداری و کامپیوتری به منظور آنالیز داده هی حاصل از سنجنده.

تجزیه و تحلیل کننده (user) با کمک داده هایی که توسط سنجنده جمع آوری شده است، اطلاعات مربوط به نوع، میزان، موقعیت و شرایط منابع مختلف زمین را استخراج می نماید، سپس این اطلاعات( بصورت نقشه ها، جداول چاپی یا فایل‌های کامپیوتری) با لایه های دیگر اطلاعات در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) ادغام و برای مصرف کاربران آماده میشود.

کاربرد دور سنجی در مطالعات آب های زیر زمینی ۲