روش های مختلف تعیین شکل حوضه آبریز

شکلی که از تصویر یک حوضه آبریز بر روی یک صفحه افقی حاصل می گردد، شکل حوضه نامیده می شود. شکل حوضه از مهمترین پارامترهای مؤثر بر شدت رواناب سطحی و شکل هیدروگراف سیل خروجی می باشد و از اهمیت خاصی برخوردار است. هرچه حوضه نسبت به یک حوضه دایره ای شکل کشیده تر باشد، دبی اوج کمتر، و هیدروگراف حاصل از آن کندتر خواهد بود. جهت مقایسه حوضه ها با یکدیگر از ضرایب شکل استفاده می گردد. معمولاً از طریق روشهای گراویلیوس، هورتن و مستطیل معادل به بررسی ضریب شکل حوضه پرداخته می شود که شرح آنها در ذیل آمده است.

ضریب شکل حوضه (form factor)

ضریب شکل حوضه عبارت است از نسبت مساحت حوضه(A) به مجذور طول حوضه (L2) و با علامت FF نشان داده می شود.

FF=A/L2

اگر حوضه را مسنطیلی فرض کنیم که طول آن L و عرض متوسط آن Bباشد، آنگاه A=B.L بوده پس FF=B/L خواهد بود. یعنی ضریب شکل حوضه نسبت عرض متوسط آن به طول حوضه است.

گاهی اوقات عکس این نسبت -یعنی نسبتطول به عرض حوضه- نیز به عنوان نمایه شکل حوضه به کار می رود که با nB نمایش داده می شود:

nB=L/B

هر چه مقدار nB از یک بیشتر باشد یعنی شکل حوضه کشیده تر است.

روش گراویلیوس (Gravelius) برای تعیین شکل حوضه

در این روش حوضه آبریز با شکل دایره مقایسه می شود. هر چقدر مقدار ضریب گراویلیوس (Gravelius) که با نام ضریب فشردگی (compactness) نیز شناخته می شود به یک نزدیک تر باشد (kc=1)، شکل حوضه دایره ای تر خواهد بود. فرمول ضریب گراویلیوس به شرح زیر است:

kc=(0.28P)/√A

که در آن:
Kc= ضریب گراویلیوس (با c هم نمایش داده می شود)
A= مساحت حوضه بر حسب کیلومترمربع
P= محیط حوضه بر حسب کیلومتر

روش مستطیل معادل برای تعیین شکل حوضه

در این روش حوضه آبریز مانند مستطیلی با محیط و مساحتی معادل محیط و مساحت حوضه مورد مطالعه در نظر گرفته می شود. یعنی مستطیل معادل دارای سطح، محیط و ضریب گراویلیوس برابر با حوضه آبریز اصلی است. طول و عرض مستطیل معادل با استفاده از روابط زیر محاسبه می گردد:

L=(C√A+√(C2A-1.2544A))/1.12
B=(C√A-√(C2A-1.2544A))/1.12

که در آن:
A= مساحت حوضه بر حسب کیلومترمربع
C= ضریب گراویلیوس
L= طول مستطیل معادل بر حسب کیلومتر
B= عرض مستطیل معادل بر حسب کیلومتر

روش هورتن برای تعیین شکل حوضه

در این روش شکل حوضه آبریز با مربع مقایسه می گردد. هر قدر مقدار ضریب به یک نزدیکتر باشد، شکل حوضه آبریز به مربع نزدیکتر بوده و هر قدر این ضریب کوچکتر باشد شکل حوضه کشیده تر خواهد بود. مقدار این ضریب در روش هورتن با استفاده از رابطه زیر ارزیابی می گردد:

R=A/L2

که در آن:
R= ضریب شکل حوضه (هورتن)
A= مساحت حوضه به کیلومترمربع
L= طول خروجی حوضه تا دورترین نقطه نسبت به خروجی بر حسب کیلومتر

محمّدحسین

دیدگاه کاربران ...

تعداد دیدگاه : 3

  1. توسط مجید

    خسته نباشید ، سایت بسیار خوبی دارید !!

    نظر من مربوط به ضریب گراویلیوس که توضیح دادین می باشد که فکر کنم هر چه این ضریب به یک نزدیکتر باشد شکل حوضه دایره ای تر می باشد !

    • توسط محمّدحسین

      تشکر از شما بابت گذاشتن دیدگاه در این مطلب
      چون باعث شد یک بار دیگه مطلب رو ببینم و بفهمم که باید اصلاحاتی توش انجام بشه

      درباره موضوعی که فرمودین، میتونید به کتاب اصول هیدرولوژی کاربردی دکتر علیزاده مراجعه کنید. من در بیان توضیحات، ضریب شکل (form factor) منظورم بوده نه ضریب گراویلیوس (و گرنه فرمایش شما صحیح است)

  2. توسط soheila

    سلام کاش مینوشتین چطوری باید عددد بدست اومده از نسبت دایره ایی رو تفسیر کنیم چون دنبال اون هستم

  3. Comments are closed.

    لطفا قبل از ارسال سئوال یا دیدگاه سئوالات متداول را بخونید.
    جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
    دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
    دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.

    دیدگاه خود را بیان کنید

    Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.

جدیدترین محصولات